Sterrenkundigen zijn het er over eens dat ons heelal ruim 13 miljard jaar geleden is ontstaan uit een oerknal. Maar hoe ontwikkelt het zich in de toekomst verder en komt er ooit een einde aan de levensloop van ons heelal? Vragen waarop Frank Vermeulen een antwoord probeert te geven.

De Maan is voor velen niet alleen het meest opvallende hemellichaam aan de sterrenhemel, maar ook het mooiste om door een telescoop te bekijken. Hoe helpen robotmissies en bemande vluchten de onderzoekers om de geschiedenis van de Maan te ontrafelen? Alex Scholten geeft een overzicht en bij helder weer is de Maan ’s avonds fraai te zien met de telescoop van de sterrenwacht.

In 2025 wordt een nieuwe grote telescoop in gebruik genomen: het Vera Rubin Observatorium. In een fascinerende reis neemt Gisela Reefman het publiek mee door het leven en de ontdekkingen van Vera Rubin, een van de meest invloedrijke astronomen van de moderne tijd. Ontdek hoe haar baanbrekende werk over de rotatiecurves van sterrenstelsels heeft geleid tot de ontdekking van donkere materie, een mysterieuze substantie die het universum domineert. En verken haar uitdagingen als vrouwelijke wetenschapper in een door mannen gedomineerd werkveld.

Velen kennen het Eise Eisinga Planetarium in Franeker; maar wie kent het Achterhoeks Planetarium? In Toldijk, nabij Zutphen, heeft amateur-astronoom Henk Olthof in de tweede helft van de vorige eeuw zelfstandig een planetarium opgezet. Niet alleen met bewegende planeten, maar zelfs met een roterende bol waarin je je letterlijk in de sterrenhemel begeeft. Jan Mulder, bestuurslid van de Stichting Achterhoeks Planetarium, vertelt in dit ‘Jaar van het Planetarium’ over de geschiedenis van deze unieke bouwwerken.

Astrofotografie hoeft niet moeilijk te zijn. Astrid Eeuwes laat het publiek zien op welke manieren er al een mooie foto gemaakt kan worden van objecten aan de sterrenhemel en hoe dit bewerkstelligd kan worden zonder geavanceerde foto-apparatuur. Zeker leuk voor de vakantieganger om tijdens een verblijf op een donkere plek eens wat leuke foto’s te maken.

Speciale openstelling rond het thema ‘Zon’. In de zaal: een presentatie over de fascinerende wereld van de Zon, onze ster. Voor de jeugd: proefjes waarin licht en zon centraal staan. Bij helder weer kan met de speciale zonnetelescoop van de sterrenwacht ‘live’ naar de zon worden gekeken. De sterrenwacht is geopend van 14 tot 17 uur. De multimedia-presentatie begint om 14.30 uur. De Zonnekijkdag is geschikt voor kinderen.

Maak met Astrid Eeuwes een fascinerende reis langs de planeten van ons zonnestelsel. Schitterende opnamen van ruimtesondes tonen vreemde werelden van de hete Mercurius tot aan de ijzige dwergplaneet Pluto.

Over de sterrenbeelden zijn veel verhalen te vertellen, die vaak al dateren vanuit de Griekse oudheid. Waar komen die namen vandaan? Welke betekenis hebben ze? En hoe keken andere volkeren tegen de sterrenhemel aan? Alex Scholten maakt een selectie uit deze verhalen en zal het publiek meenemen naar de tijd waarin de sterrenhemel een belangrijke rol speelde in het alledaagse leven.

Zittend in de tuin, of voor de tent, zal men omhoogkijkend op een heldere zomeravond zich misschien afvragen: welke ster is dat? Wat is er te zien aan de zomerhemel en hoe herkennen we sterrenbeelden en planeten? Met behulp van een aantal tips maakt Alex Scholten het publiek wegwijs aan de zomerhemel. Deze presentatie is ook geschikt voor kinderen.

Rond 12 augustus zijn jaarlijks bij heldere hemel vele ‘vallende sterren’ te zien. Jaap van ’t Leven legt uit dat deze niets met sterren te maken hebben, maar stofdeeltjes zijn in ons eigen zonnestelsel. Mag je een wens doen als je een ‘vallende ster’ ziet? En waar moet je op letten? Een kennismaking met de zomerhemel. Bij helder weer kan er na afloop van de presentatie op het terrein van de sterrenwacht worden waargenomen.

In deze presentatie voor jong en oud maakt de bezoeker met gids Eelko Gielis een reis door de ruimte vanaf de aarde, langs de maan en de planeten en langs sterren en sterrenstelsels. Ontdekt de wonderen van ons heelal.

Door de eeuwen heen heeft ons wereldbeeld zich stap voor stap ontwikkeld. Gisela Reefman neemt de bezoeker mee op een reis door de tijd: van het geocentrische wereldbeeld van de eerste beschavingen tot het onmetelijke wereldbeeld van de oerknal en de bijbehorende kosmologische principes.

Eén van de meest gestelde vragen is: zijn wij alleen in dit onmetelijke universum? De ontdekking van exoplaneten laat zien dat de aarde niet uniek is, maar hoe zit dat met het leven? Wat weten we over het ontstaan van het leven op aarde en wat leert ons dat voor de mogelijkheden van leven elders in het heelal. Alex Scholten bespreekt dat actuele inzichten op dit vraagstuk.

Hoe overleef ik de bijzondere omstandigheden in de ruimte? Extreme temperaturen, dodelijke straling, maar ook het ontbreken van zwaartekracht en grote krachten tijdens de lancering. Dat geldt niet alleen voor de mens, maar ook voor elektronische onderdelen zoals de belangrijke IC’s om satellieten te laten werken. Anko Verburg en Joris Robijn bespreken in een duo-presentatie met welke aspecten de ruimtevaart rekening moet houden en welke oplossingen men voor de verschillende problemen hebben gevonden.

Jaap van ’t Leven laat zien hoe ons oog letterlijk het venster is op het universum. Een prachtig ‘instrument’ dat echter ook zijn beperkingen kent. En wat betekent dat voor het sterrenkundig onderzoek door de eeuwen heen?

In het kader van ‘Het Jaar van het Planetarium’ vertelt Jan Hazendonk hoe hij zelf begon een eenvoudig computerplanetarium te maken. Hij neemt ons mee in zijn zoektocht naar hogere nauwkeurigheid, en hoe dit dezelfde zoektocht werd die ook Christiaan Huygens al gemaakt had.

Jaarlijks valt er tonnen buitenaards materiaal op onze Aarde. Variërend van kleine stofdeeltjes tot de wat grotere exemplaren. De kleinste steentjes die veelal kleiner zijn dan 0,5 mm kun je overal terugvinden, zelfs op straat of op je dak. Leer met Astrid Eeuwes hoe ze op dit nieuwe onderzoeksterrein verrassende ontdekkingen deed en nieuwe technieken heeft ontwikkeld.

Presentatie in het kader van het “Weekend van de Wetenschap”. Sinds enkele jaren hebben astronomen een geheel nieuwe methode om informatie uit het heelal te bestuderen: zwaartekrachtsgolven. Een zeer specialistische maar unieke manier om meer te weten te komen over de prachtigste explosies in het heelal; van botsende zwarte gaten tot de oerknal. Nederland hoopt dat de ambitieuze Einstein-telescoop een ondergrondse plek krijgt in de bodem van Zuid-Limburg. Dr. Wim Walk van het Nihkef in Amsterdam legt uit hoe deze telescoop werkt en waarom Zuid-Limburg zo’n goede plek is hiervoor. En waarom Nederland in een dergelijk prestigieus instrument moet investeren.

In oktober is mogelijk een opvallende komeet zichtbaar aan de avondhemel: C/2023 A3 (Tsuchinshan-Atlas). Jaap van ’t Leven legt uit wat kometen zijn en waarom ze soms zichtbaar zijn als heldere staartsterren. Hoe kun je een komeet waarnemen en fotograferen? En welke relatie hebben kometen met ‘vallende sterren’?